Parametryzacja translatologii legilingwistycznej w zakresie terminologii prawa cywilnego materialnego i procesowego
Badania sfinansowane z projektu badawczego przyznanego przez Narodowe Centrum Nauki nr NCN DEC-2012/07/E/HS2/00678, pt.: „Parametryzacja translatologii legilingwistycznej w zakresie terminologii prawa cywilnego materialnego i procesowego” (program Sonata Bis).
PROJEKT
Cel prowadzonych badań
Celem badań jest przedstawienie parametrycznego ujęcia translatologii legilingwistycznej i przetestowanie aplikacji teorii w procesie ustalania ekwiwalentów dla terminów bezekwiwalentowych i częściowo ekwiwalentnych. Badanie obejmuje zarówno teoretyczną translatologię legilingwistyczną (która jest złożona z czterech komponentów: (i) terminologicznego, (ii) propozycjonalnego (zdaniowego), (iii) eksplanacyjnego i (iv) konfirmacyjnego, jak i praktyczną translatologię legilingwistyczną (złożoną z dyrektyw translatologicznych).
Translatologia legilingwistyczna z jednej strony jest poddziedziną translatologii, a co za tym idzie językoznawstwa stosowanego, a z drugiej strony językoznawstwa prawniczego, które zalicza się do gałęzi teorii prawa. Przedmiotem badań translatologii legilingwistycznej jest translacyjna rzeczywistość prawna, w skład której wchodzą: (i) teksty translandywne i translatywne, (ii) tłumacze tekstów sformułowanych w języku prawnym i prawniczym, (iii) autorzy tekstów translandywnych i (iv) odbiorcy tekstów translatywnych. Translatologię legilingwistyczną można, analogicznie do translatologii, podzielić na: (i) teoretyczną, czyli klasę teorii dotyczących translacyjnej rzeczywistości prawnej i (ii) praktyczną, złożoną z dyrektyw informujących, w jaki sposób postępować w określonej sytuacji translacyjnej i czy dane działanie translacyjne pozwoli osiągnąć zamierzone cele.
Projekt ma charakter teoretyczno-eksperymentalny oraz ma na celu zdobycie nowej wiedzy na temat parametryzacji translatologii legilingwistycznej w zakresie prawa cywilnego materialnego i procesowego w języku angielskim, chińskim, greckim, hiszpańskim, polskim, szwedzkim i węgierskim. Dostarczenie tego typu wiedzy staje się koniecznością w obliczu rosnącego zainteresowania nauki szeroko pojmowanym przekładem prawniczym, ponieważ dotychczasowe znane opracowania nie mają charakteru precyzyjnego modelu parametrycznego translatologii legilingwistycznej, w szczególności w zakresie prawa cywilnego materialnego i procesowego w językach: angielskim, chińskim, greckim, hiszpańskim, polskim, szwedzkim i węgierskim. Zarówno na poziomie kraju, Europy, jak i świata, do chwili obecnej translatologia legilingwistyczna nie doczekała się również kompleksowego opracowania o charakterze teoretycznym, które byłoby poparte eksperymentem przeprowadzonym na tak szerokim spektrum języków narodowych. Wszelkie dotychczas opublikowane prace z tego zakresu mają charakter przyczynkarski lub praktyczny. Realizacja i powodzenie projektu nie muszą mieć zastosowania bezpośredniego w praktyce, jednak przewidywanym efektem wtórnym będzie szeroki wachlarz porównanej terminologii prawniczej. Zapotrzebowanie na tego typu opracowanie jest koniecznością w obliczu coraz intensywniejszych kontaktów międzynarodowych, opierających się na językowej komunikacji międzykulturowej i międzysystemowej. W tych okolicznościach potrzeba zapewnienia precyzyjnych ekwiwalentów terminologicznych, w oparciu o kompleksowe opracowanie teoretyczne, jest warunkiem koniecznym do realizacji aktu komunikacji międzyjęzykowej. Badana parametryzacja procesu przekładu osiągana będzie poprzez przypisywanie obiektom cech z translacyjnie relewantnych wymiarów. Każda grupa wymiarów jest złożona z kilku wymiarów, a każdy wymiar zawiera cechy porównywalne, ale wzajemnie się wyłączające. Wyodrębnienie z jednej strony elementów struktury językowej w powiązaniu z ich polem semantycznym, pragmatycznym, a z drugiej strony porównanie ich semantyki ze strukturą prawniczą w kontekście różnych systemów i kultur prawnych, doprowadzi do wskazania pełnych i częściowych ekwiwalentów terminologicznych w języku angielskim, chińskim, greckim, hiszpańskim, polskim, szwedzkim i węgierskim w zakresie prawa cywilnego, co stanowi unikatowe połączenie mniej i bardziej popularnych języków.
Zastosowane metody badawcze/metodologia
Metody badawcze obejmowały: (i) porównanie tekstów paralelnych i analizę tekstów porównywalnych, (ii) analizę terminologiczną korpusu złożonego z tekstów artykułów i opracowań naukowych, (iii) metodę aksjomatyzacji rzeczywistości językowej, (iv) metodę hipotetyczno-dedukcyjną, (v) techniki zapewniania ekwiwalentów dla terminów bezekwiwalentowych.
Materiał badawczy obejmował teksty sformułowane w języku prawnym i prawniczym: angielskim, chińskim, greckim, hiszpańskim, polskim, węgierskim i szwedzkim z zakresu prawa cywilnego materialnego i procesowego.
Wpływ spodziewanych rezultatów na rozwój nauki, cywilizacji, społeczeństwa
Spodziewane wyniki badań mogą istotnie wpłynąć na rozwój translatologii legilingwistycznej w zakresie ustalania par ekwiwalentów translacyjnych w przypadku występowania istotnych różnic pomiędzy systemami prawnymi poszczególnych obszarów językowych o dużym stopniu zbliżenia semantycznego i pragmatycznego. Mogą one także umożliwić opracowanie sformalizowanej teorii przekładu prawniczego i gramatyk translacyjnych dla poszczególnych par języków oraz przekładu prawniczego wspomaganego komputerowo.